Bà Lê Chân và sự hình thành lên đất Hải Phòng

Cách nay 2000 năm một người phụ nữ xinh đẹp và anh hùng được sinh ra . Người phụ nữ ấy tên gọi Lê Chân  đã khai sinh ra miền đất có tên Hải Phòng.

Bà Lê Chân quê ở làng An Biên – một làng cổ xinh đẹp bên dòng sông Kinh Môn hiền hòa . Ngôi làng tựa vào núi Vẻn (nay thuộc thôn An Biên, xã Thủy An, huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh ). Theo thần tích đền Nghè, cha Lê Chân là Lê Đạo và mẹ là Trần Thị Châu. Bà là người có nhan sắc, giỏi võ nghệ lại có tài thơ phú nên tiếng đồn đến tai thái thú nhà Hán là Tô Định . Y toan lấy bà làm thiếp nhưng bị cha mẹ bà cự tuyệt . Chính vì thế họ đã bị sát hại. Lê Chân phải bỏ quê theo dòng Kinh Môn rồi xuôi song Cấm  ra Biển Đông , đến vùng An Dương – mảnh đất ngã ba sông Tam bạc và  sông Cấm , thấy địa hình, đất đai thuận lợi bà dừng lại lập trại khai phá. Cùng với thân quyến và người làng mà bà cho đón ra, Lê Chân phát triển nghề trồng dâu, nuôi tằm và đánh bắt thủy hải sản tạo nên một vùng đất trù phú. Nhớ cội nguồn, bà đặt tên thôn là thôn Vẻn sau đổi thành An Biên trang. Cùng với phát triển sản xuất, bà chiêu mộ trai tráng để luyện binh và được sự ủng hộ của nhân dân quanh vùng. Binh sỹ của Lê Chân được huấn luyện chu đáo và có sở trường về thủy trận. Con phố Cát Dài bây giờ có tên từ thời Lê Chân. Đây là bãi cát rất dài  Lê chân thường dùng để luyện quân thủy bộ . Bến nước neo đâu tàu thuyền của bà ngày xưa ở trước cửa chợ Vẻn – chính là nhà hát lớn Hải Phòng ngày nay.

Năm 40, khi Hai Bà Trưng đứng lên dấy nghĩa giành nền độc lập cho dân tộc, bà đem theo binh lính gia nhập quân khởi nghĩa của Hai Bà. Trong các trận đánh, bà thường được cử làm nữ tướng quân tiên phong, lập nhiều chiến công. hiển hách . Sau khi thu phục 65 thành, Đạp đổ ách đô hộ giặc Hán. Tô Định cút về phương Bắc,  Lê Chân  được Trưng Vương phong là Thánh Chân công chúa, giữ chức chưởng quản binh quyền nội bộ, đứng ra tổ chức, luyện tập quân sĩ, tăng gia sản xuất trấn giữ Hải Phòng - Cửa biển giữ nước. Đồn binh của bà được Trưng Vương phong là Hải tần phòng thủ .  

Năm 43, Đại Hán quyết tâm trả thù những nghĩa sỹ nước Việt , chúng cử viên tướng bất khả chiến bại , lão luyện dụng binh đưa quân sang xâm lược. Viên tướng đó đã được Trung Quốc phong thánh - đó là Phục ba tướng quân- Mã Viện .

Quân Việt chống cự không nổi với đòan quân thiện chiến hùng hậu , Hai Bà trầm mình xuống dòng Hát Giang  tự vẫn. Lê Chân cũng mất năm đó .

Theo truyền thuyết dân gian, trong các lễ hội, ngày 8 tháng 2 âm lịch là ngày sinh và 25 tháng 12 âm lịch là ngày mất của Lê Chân. Vật phẩm cúng bà không thể thiếu bát canh bánh đa cua bể là món sinh thời bà rất thích.

Nhớ ơn công lao bà, người Hải Phòng lập đền thờ phụng Các vua đời sau cũng có chiếu phong bà là Thượng đẳng phúc thần công chúa.

Tương truyền rằng sống khôn chết thiêng. Khi bà gieo mình xuống sông thì hoá đá trôi trên mặt sông Kinh Thầy. Từ đoạn sông vùng Đông Triều quê cũ của bà đến bến Đá (nay là bến Bính) thì bập bồng xoay tròn trên mặt nước. Nhân dân làng An Biên biết bà đã hiển thánh, liền rủ nhau mang đòn, chão ra sông vớt và khiêng đá thiêng về. Khiêng đến khu vực Đền Nghè hiện nay thì trời bỗng nổi cơn giông gió, chão đứt. Dân làng bèn chọn khu đá rơi ấy để dựng đền thờ bà. Đền Nghè .

Ngày nay đã thành phong tục . người Hải Phòng ăn đâu làm đâu khi về quê hương đều về đền dâng hương lên bà cầu khấn bà phù hộ cho những người con Hải Phòng chân cứng đá mềm , hiên ngang bất khuất cho xứng là con cháu BÀ LÊ CHÂN.

Nhớ ngày giải phóng Hải Phòng.

Văn Thánh , 13/5/2011

Linh Sơn

Chú thích : 

1/Về tên gọi Hải Phòng có mấy giả thuyết :

• Tên gọi rút ngắn trong cụm từ Hải tần phòng thủ, của nữ tướng Lê Chân đầu thế kỉ 1.
• Tên gọi rút ngắn từ tên gọi của một cơ quan đời Tự Đức trên đất Hải Dương: Hải Dương thương chính quan phòng
• Tên Hải Phòng có thể bắt nguồn từ ti sở nha Hải phòng sứ hay đồn Hải Phòng do Bùi Viện lập từ năm 1871 đời Tự Đức.  

2/Bên lãnh thổ Trung Quốc , vùng Quảng Đông, Quảng Tây có rất nhiều đền thờ Hai Bà Trưng và các nữ tướng như Bát Nàn, Lê Chân. Không hiểu đó là vùng lãnh thổ xưa kia của nước Việt cổ hay do dân Trung Quốc khâm phục những phụ nữ anh hùng Đất Việt nên lập đền.